بررسی آزمایشگاهی برخی عوامل موثر بر رهاسازی عناصر از کانی های سپیولیت، پالیگورسکیت و بنتونیت

کانی¬های رسی موجود در خاک تأثیر شگرفی بر تمامی ویژگی¬های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک دارند. از عوامل موثر بر هوادیدگی کانی¬ها می¬توان به چرخه اکسیداسیون¬واحیا، آبگیری، هیدرولیز، انحلال، کلات¬شدن (پیوند یک یون فلزی با یک کپسول آلی)، جابجایی آلومینیوم از ساختمان رس به داخل هیدروکسیدهای آبدار از طریق جایگاه¬های تبادلی اشاره کرد. از آن¬جایی ¬که اطلاعات کمی در رابطه با تاثیر اسیدهای آلی در شرایط شور و هم¬چنین تاثیر اسیدهای آلی بعد از اعمال تناوب¬های خشک و مرطوب شدن بر هوادیدگی و آزادسازی عناصر از کانی¬های سیلیکاته به¬ویژه کانی¬های فیبری وجود دارد، لذا این مطالعه با هدف بررسی آزمایشگاهی اثر دو نوع اسید¬آلی سیتریک و اگزالیک (با غلظت ثابت 10 میلی¬مولار) در شوری¬های مختلف (0، 6، 12 و 24 دسی¬زیمنس بر متر) و تناوب¬های خشک و مرطوب شدن (0، 1، 3، 6 و 9 مرتبه ) بر هوادیدگی و آزادسازی عناصر سیلیسیم، آلومینیوم، منیزیم، پتاسیم و آهن از سه کانی پالیگورسکیت، سپیولیت و بنتونیت (در اندازه بین53 تا 25 میکرون) در قالب طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل و در سه تکرار انجام شد. مقدار رهاسازی عناصر منیزیم، آهن و آلومینیوم با استفاده از دستگاه جذب اتمی و عناصر پتاسیم و سیلیسیم به¬ترتیب با دستگاه فلیم¬فتومتر و اسپکتروفتومتر اندازه¬گیری گردید. نتایج نشان داد که در همه تیمار¬ها میزان رهاسازی عناصر به نوع عنصر مورد مطالعه، نوع اسیدهای آلی، مقدار شوری، نوع کانی و تعداد تناوب¬های خشک و مرطوب شدن بستگی دارد. از میان اسیدهای آلی مورد مطالعه، در تمام تیمار¬ها میزان رهاسازی عناصر آلومینیوم و منیزیم در نمونه¬های تیمار شده با اسید سیتریک بیش از نمونه¬های تیمار شده با اسید اگزالیک می¬باشد. حال آن¬که، رهاسازی سیلیسیم، پتاسیم و آهن در نمونه¬های تیمار شده با اسیداگزالیک بیش از اسیدسیتریک است. هم¬چنین نتایج نشان داد که با افزایش شوری رهاسازی عناصر از هرسه کانی پالیگورسکیت، سپیولیت و بنتونیت افزایش می¬یابد، با این وجود در حضور اسیدهای آلی میزان رهاسازی عناصر از هر سه کانی پالیگورسکیت، سپیولیت و بنتونیت نسبت به تیمارهای غیر شور کاهش معنی¬داری می¬یابد. در رابطه با تیمار تناوب¬های خشک و مرطوب شدن نیز با افزایش این دوره¬ها، میزان رهاسازی همه عناصر افزایش یافت. هم¬چنین اعمال این تیمار در حضور اسیدهای آلی منجر به افزایش معنی¬دار رهاسازی همه عناصر از هر سه کانی گردید. به¬علاوه، در همه تیمارها، نتایج نشان داد که نسبت سیلیسیم رهاسازی شده به مجموع آلومینیوم، منیزیم و آهن رهاسازی شده از کانی سپیولیت بیش از پالیگورسکیت و بنتونیت است که بر پایداری بیش¬تر پالیگورسکیت و بنتونیت نسبت به سپیولیت دلالت دارد و نشان می¬دهد که کانی سپیولیت تحت شرایط مطالعه بیش¬تر از دو کانی پالیگورسکیت و بنتونیت هوادیده می¬شود.